Lokumun Tarihçesi

Arapçadan Türkçeye geçmiş bir sözcük olan lokumun Arapça karşılığı “rahatü’l hulkum” yani boğazı rahatlatan anlamına gelir. Bu terim ‘rahat lokum’ olarak kısaltılmış ve daha sonra lokum olarak değiştirilmiştir. Buna ek olarak Arapça ve Farsçadaki “lukme”, “lokma” da (ağıza bir defada alınan yiyecek parçası) Osmanlıcaya geçmiştir. Ancak, lokma geniş anlamlı bir sözcüktür; tek lokmada ağza atılan bir tatlı parçası olsa da özel olarak lokumu karşılamaz.

Lokumun ne zamandan beri yapıldığına dair 2 farklı görüş bulunmaktadır. Kimi kaynaklara göre 15. yüzyıldan beri Anadolu'da yapılmaktadır. Kimi kaynaklara göre ise 18. yüzyıl sonunda Ali Muhiddin Hacı Bekir tarafından icat edilmiştir. Hacı Bekir Efendi, 1777 yılında bal veya pekmez, su ve undan oluşan eski bir karışımı geliştirerek lokum tarifini oluşturmuştur. Bu tarihten daha önce de muhtemelen lokum veya lokuma benzer bir şekerleme üretiliyordu. Ali Muhiddin Hacı Bekir tarifini oluştururken o dönemde yeni icat edilen pancar şekerinden ve özleştirilmiş nişastadan faydalanmıştır.

Lokumun dünyada Turkish delight olarak tanınması ise 18. Yüzyıl sonlarında İngiliz bir gezginin İstanbul'a gelerek lokumu çok beğenmesi ve sormasında akrabalarına ve etrafındakilere tattırmasıyla Avrupa’ya yayılmıştır. Hacı Bekir ustanın yaptığı lokumlar döneminde Osmanlı sarayında ve yabancı diplomatların sofralarında tüketiliyordu.

Lokum, Osmanlı döneminde Balkanlara da yayılırken, Avrupalılar Türk lokumunun sırrının peşine düşmüşlerdi. Yunan Kralı’nın Alman “Şekercibaşı” sı Friedrich Unger, 1835’te İstanbul’a özel olarak gelip, kentin saray ve çarşı tatlıcıları, helvacıları, şekercileri ve ürünlerini incelemesinin ardından, “Conditorei des Orients” (Doğu’nun Tatlı ve Şekerleri) kitabını yazdı.

Söylentiye göre lokum tarifinin nasıl yapıldığını çözemeyen batılılar uzun süre tarif denemeleri yaptılar. Kendilerinin bulamadığı gizli hammadde ise şekerin kristalleşmesini önleyen asitlik düzenleyici limon suyunun eklenmesi idi.